کانتینر چیست ؟ انواع کانتینر از لحاظ ابعاد و کاربرد

زمان مطالعه: 9 دقیقه

در قلب تجارت جهانی و سیستم‌های لجستیک بین‌المللی، سازه‌ای فلزی و مقاوم با ابعاد کاملاً استاندارد قرار دارد که جریان کالاها را در سراسر سیاره تسهیل می‌کند: کانتینر (Shipping Container). این محفظه‌های فولادی، انقلابی در صنعت حمل‌ونقل به پا کردند و زمینه را برای سرعت، امنیت و کاهش چشمگیر هزینه‌های جابجایی محموله‌ها از طریق دریا، خشکی و ریل فراهم ساختند.

اما دنیای کانتینرها، بسیار گسترده‌تر از یک جعبه فلزی ساده است. کانتینرها بر اساس ابعاد استاندارد (۲۰ فوت و ۴۰ فوت)، نوع کالا و نیازهای خاص کاربردی (یخچالی، روباز، تانک) دسته‌بندی می‌شوند و امروزه حتی به عرصه‌های معماری ماژولار و ساخت فضاهای خلاقانه راه یافته‌اند.

در این مقاله جامع و تخصصی، به‌عنوان یک مرجع کامل، دقیقاً بررسی می‌کنیم که کانتینر چیست، چه انواع و ابعادی دارد، چگونه توسط استاندارد ISO جهانی شده است و چطور می‌توان از آن در حوزه‌هایی فراتر از حمل‌ونقل استفاده کرد.

کانتینر چیست؟ تعریف، ساختار و اهمیت استاندارد ISO

کانتینر (Shipping Container) محفظه‌ای فلزی و مقاوم است که بر اساس الزامات سخت‌گیرانه سازمان بین‌المللی استانداردسازی (ISO) طراحی و ساخته می‌شود. هدف اصلی از طراحی کانتینر، امکان‌پذیر ساختن حمل‌ونقل ایمن، سریع و یکپارچه (Intermodal) کالاها در فواصل طولانی است.

ساختار و استانداردسازی جهانی

مهم‌ترین ویژگی یک کانتینر، استانداردسازی آن است. این استانداردها، که توسط ISO 668 تعیین می‌شوند، ابعاد، وزن و محل قرارگیری اتصالات گوشه (Corner Castings) را مشخص می‌کنند. این اتصالات، امکان جابه‌جایی و چیدمان کانتینرها روی کشتی‌های کانتینربر، قطارها و کامیون‌ها را بدون نیاز به تغییرات زیرساختی فراهم می‌سازند.

• متریال ساخت: بدنه کانتینرها غالباً از فولاد ضدزنگ مقاوم به خوردگی (COR-TEN Steel) ساخته می‌شود تا در برابر شرایط سخت محیطی مانند رطوبت، آب شور دریا و تغییرات شدید دما، دوام بالایی داشته باشد.
• TEU (Twenty-foot Equivalent Unit): واحد اندازه‌گیری ظرفیت حمل کانتینر در صنعت، بر اساس اندازه یک کانتینر ۲۰ فوت است. این واحد به خطوط کشتیرانی امکان می‌دهد تا ظرفیت ناوگان خود را به شکل یکپارچه مدیریت کنند.

انواع کانتینر بر اساس ابعاد (استانداردهای جهانی و اندازه‌های متداول)

ابعاد کانتینرها مهم‌ترین عامل در تعیین ظرفیت بارگیری و هزینه‌های حمل‌ونقل هستند. متداول‌ترین کانتینرها در حمل‌ونقل جهانی، کانتینرهای ۲۰ فوت و ۴۰ فوت هستند.

برای آشنایی بیشتر با این نوع کانتینر می‌توانید به مقاله ” کانتینر ۴۰ فوت” مجموعه دپوکانتین مراجعه کنید.

برای آشنایی بیشتر با این نوع کانتینر می‌توانید به مقاله ” کانتینر ۲۰ فوت” مجموعه دپوکانتین مراجعه کنید.

برای آشنایی بیشتر با این نوع کانتینرها می‌توانید به مقاله ” کانتینر های کیوب ” مجموعه دپوکانتین مراجعه کنید.

در جدول زیر، اطلاعات مربوط به ابعاد انواع کانتینرها به صورت خلاصه و دسته‌بندی شده ارائه شده است:

نوع کانتینر	طول (متر)	عرض (متر)	ارتفاع (متر)	ویژگی کلیدی
۲۰ فوت (استاندارد)	۶.۰۶	۲.۴۴	۲.۵۹	واحد اصلی TEU، مناسب بارهای سنگین
۴۰ فوت (استاندارد)	۱۲.۱۹	۲.۴۴	۲.۵۹	رایج‌ترین نوع، مناسب بارهای حجیم‌تر
۴۰ فوت های‌کیوب	۱۲.۱۹	۲.۴۴	۲.۸۹	۳۰ سانتیمتر ارتفاع بیشتر، حداکثر فضای بارگیری حجمی
۴۵ فوت	۱۳.۷۲	۲.۴۴	۲.۸۹	بزرگ‌ترین اندازه استاندارد، بالاترین ظرفیت حمل

انواع کانتینر بر اساس کاربرد (راهنمای تخصصی حمل محموله‌های خاص)

تنوع کاربردهای کانتینرها، منجر به طراحی انواع تخصصی شده است که نیازهای صنایع خاص را برآورده می‌کنند:

کانتینر خشک و عمومی (Dry Container)

رایج‌ترین نوع، که برای حمل‌ونقل محموله‌های خشک و معمولی مانند پوشاک، مواد بسته‌بندی شده، ماشین‌آلات و… استفاده می‌شود. این کانتینرها کاملاً پوشیده هستند و محموله را در برابر باد، باران و رطوبت محافظت می‌کنند.

کانتینر یخچالی (Reefer)

کانتینرهای یخچالی (Reefer Container) مجهز به یک سیستم خنک‌کننده داخلی هستند و برای حمل کالاهای فاسدشدنی یا حساس به دما مانند مواد غذایی، میوه، دارو و مواد شیمیایی خاص استفاده می‌شوند. این کانتینرها قادرند دما را در طول مسیر در محدوده مشخصی (از -۳۰ تا +۳۰ درجه سانتی‌گراد) حفظ کنند.

برای آشنایی بیشتر با این نوع کانتینر می‌توانید به مقاله ” کانتینر یخچالی ” مجموعه دپوکانتین مراجعه کنید.

کانتینرهای مخصوص بارهای غیر استاندارد و حجیم

• کانتینر روباز (Open Top): این کانتینرها به‌جای سقف فلزی، دارای یک روکش برزنتی متحرک هستند. این ویژگی امکان بارگیری کالاها با ارتفاع زیاد یا استفاده از جرثقیل برای بارگذاری از بالا (مانند ماشین‌آلات بزرگ یا سنگ معدن) را فراهم می‌کند.برای آشنایی بیشتر می‌توانید به مقاله ” کانتینر اپن تاپ ” مراجعه کنید.
• کانتینر فلت رک (Flat Rack): این نوع کانتینرها تنها از یک کف مقاوم و دو دیواره انتهایی (یا بدون دیواره) تشکیل شده‌اند. کانتینر فلت رک برای حمل بارهای بسیار سنگین، عریض یا بلند که از ابعاد استاندارد کانتینر خارج هستند (مثل الوار، فولاد، ژنراتورهای صنعتی) ضروری است. برای آشنایی بیشتر می‌توانید به مقاله ” کانتینر فلت راک” مراجعه کنید.
• کانتینر ایزوتانک (ISO Tank): محفظه‌ای مخزن‌دار که درون چارچوب استاندارد کانتینر قرار گرفته و برای حمل مایعات (شیمیایی، غذایی، سوخت) و گازها به صورت ایمن و بهداشتی طراحی شده است.
• کانتینر بغل بازشو (Open Side): درب‌های جانبی کانتینر بغل بازشو (کانتینر اوپن ساید) با فراهم کردن ورودی‌های بزرگ‌تر، شرایط را برای بارگیری بارهایی با ابعاد خاص را آسان‌تر می‌سازد. برای آشنایی بیشتر می‌توانید به مقاله ” کانتینر بغل بازشو” مراجعه کنید.
• کانتینر دو درب (Double Door): کانتینر دو درب یا تونلی کانتینرهایی هستند که با داشتن دو درب در ابتدا و انتهای کانتینر باعث افزایش سرعت بارگیری و تخلیه محموله‌ها می‌شوند.

در جدول زیر، اطلاعات مربوط به انواع کانتینرها از نظر کاربرد به صورت خلاصه و دسته‌بندی شده ارائه شده است:

نوع کانتینر	نام انگلیسی	کاربرد اصلی
کانتینر خشک	Dry / General Purpose	حمل کالاهای عمومی و خشک
کانتینر یخچالی	Reefer Container	حمل مواد غذایی و دارویی فاسدشدنی
کانتینر روباز	Open Top Container	حمل بارهای با ارتفاع زیاد و ماشین‌آلات سنگین
کانتینر پهلوباز	Open Side Container	بارگیری و تخلیه آسان بارهای حجیم از پهلو
کانتینر مسطح	Flat Rack Container	حمل بارهای سنگین و حجیم مانند فولاد و ماشین‌آلات
کانتینر مخزن‌دار	Tank Container	حمل مایعات و گازها
کانتینر دودرب	Double Door Container	بارگیری و تخلیه سریع بارهای سنگین از دو انتها
کانتینر تهویه‌دار	Ventilated Container	حمل کالاهایی مانند قهوه و حبوبات که نیاز به تهویه دارند
کانتینر حرارتی	Heated Container	حمل کالاهایی که باید در دمای گرم نگهداری شوند
کانتینر حمل خودرو	Car Transport Container	حمل اتومبیل‌ها و وسایل نقلیه
کانتینر حمل احشام	Livestock Container	حمل و نقل حیوانات

دسته‌بندی انواع کانتینر بر اساس مالکیت

مالکیت کانتینرها، به دو دسته اصلی تقسیم می شود:

کانتینر متعلق به شرکت‌های حمل و نقل (COC)

این دسته از کانتینرها متعلق به خود خطوط کشتیرانی مانند Maersk یا MSC هستند. COC ها، برای مدت زمانی معین در اختیار مالکین بار قرار می‌گیرند و به همین دلیل، باید پیش از فرارسیدن زمان تعیین شده تخلیه و به شرکت حمل و نقلی مورد نظر بازگردانده شوند.

کانتینر متعلق به فرستنده کالا (SOC)

مالکیت این گروه از کانتینرها، در اختیار خطوط کشتیرانی نیست و همانطور که از نام آن پیداست، توسط فرستنده کالا خریداری و یا اجاره شده‌اند.

کاربردهای کانتینر

کانتینرها فراتر از ابزارهای ساده حمل بار، به عناصری کلیدی در صنایع مختلف تبدیل شده‌اند. این سازه‌های استاندارد و مقاوم به دلیل انعطاف‌پذیری، دوام و قابلیت جابجایی، کاربردهای متنوعی در لجستیک، ساخت‌وساز، ذخیره‌سازی و حتی پروژه‌های نوآورانه دارند. در ادامه، به بررسی مهم‌ترین کاربردهای کانتینرها می‌پردازیم.

1. حمل‌ونقل و تجارت جهانی

کانتینرها نقشی حیاتی در حمل و نقل کالاها و تجارت بین‌المللی ایفا می‌کنند. این ابزارها به‌طور استاندارد برای انتقال کالاها از طریق کشتی‌ها، قطارها و کامیون‌ها طراحی شده‌اند. به‌ویژه در حمل و نقل دریایی، کانتینرها موجب تسهیل فرآیند جابجایی مقادیر وسیعی از کالاهای مختلف به سراسر جهان شده‌اند.

2. ذخیره‌سازی کالاها و مواد

یکی از کاربردهای دیگر کانتینرها، استفاده از آن‌ها در ذخیره‌سازی کالاها و مواد مختلف در انبارها است. بسیاری از شرکت‌ها برای مدیریت موجودی کالاهای خود از کانتینرهای ثابت یا متحرک استفاده می‌کنند. این کانتینرها به دلیل طراحی محکم و مقاوم خود، محافظت عالی از کالاها را فراهم می‌کنند و آن‌ها را از خطرات محیطی مانند رطوبت، گرد و غبار یا سرما و گرمای شدید محافظت می‌نمایند.

کانتینرها در انبارها به‌ویژه برای ذخیره‌سازی کالاهای سنگین، صنعتی و تجهیزات مورد استفاده قرار می‌گیرند. برای کسب اطلاعات بیشتر می‌توانید به مقاله انبار کانتینری مراجعه کنید.

3. پروژه‌های مهندسی و ساخت‌وساز

کانتینرها به‌طور فزاینده‌ای در پروژه‌های مهندسی و ساخت‌وساز نیز کاربرد دارند. این ابزارها می‌توانند به‌عنوان سازه‌های موقت در پروژه‌های مختلف استفاده شوند. برای مثال، در پروژه‌های ساخت‌وساز، برخی از شرکت‌ها از کانتینرها به‌عنوان دفاتر کار، اتاق‌های استراحت کارکنان یا انبار ابزار و مواد استفاده می‌کنند.

کانتینرها به دلیل ساختار مقاوم و قابلیت جابجایی راحت، برای استفاده در مناطق ساخت‌وساز که نیاز به محل‌های موقتی برای استقرار دارند، بسیار مناسب هستند.

در برخی پروژه‌ها، کانتینرها به‌عنوان واحدهای مسکونی یا دفاتر در مناطق دورافتاده یا مناطق در حال توسعه استفاده می‌شوند. این کانتینرها به‌طور معمول به‌صورت ماژولار در کنار هم قرار می‌گیرند تا فضایی مناسب برای سکونت یا کار ایجاد کنند.

4. کاربردهای نوآورانه و خلاقانه

در سال‌های اخیر، کانتینرها به ابزاری برای خلق فضاهای مدرن و پایدار تبدیل شده‌اند. از خانه‌های پیش‌ساخته و کافه‌های سیار گرفته تا دفاتر کاری و گالری‌های هنری، کانتینرها به دلیل هزینه پایین و انعطاف‌پذیری، محبوبیت زیادی پیدا کرده‌اند.

نمونه‌های رایج:

• خانه‌های کانتینری: واحدهای مسکونی مقاوم و اقتصادی با طراحی‌های خلاقانه.
• کافه‌ها و فروشگاه‌ها: فضاهای تجاری سیار با قابلیت جابجایی.
• فضاهای فرهنگی: استفاده در نمایشگاه‌ها، استودیوها یا کتابخانه‌های موقت.

این کاربردها نه تنها هزینه‌های ساخت را کاهش می‌دهند، بلکه با بازیافت کانتینرهای قدیمی، به حفظ محیط‌زیست نیز کمک می‌کنند. برای مثال، پروژه‌های معماری پایدار در شهرهایی مانند آمستردام و توکیو از کانتینرها برای ایجاد محله‌های مسکونی مدرن استفاده کرده‌اند.

تاریخچه کانتینر

قبل از ظهور کانتینرها، بارگیری و تخلیه کشتی‌ها یک فرآیند بسیار زمان‌بر و پرهزینه بود. این وضعیت تا دهه ۱۹۵۰ ادامه داشت تا اینکه یک تاجر آمریکایی به نام مالکوم مک‌لین، با الهام از حمل‌ونقل استاندارد محموله‌های نظامی در زمان جنگ، ایده استفاده از محفظه‌های یکپارچه را مطرح کرد. او با تولید اولین کانتینرهای استاندارد، انقلابی در صنعت حمل‌ونقل به وجود آورد.

با رسمیت یافتن ابعاد کانتینرها توسط سازمان ISO در دهه ۶۰ میلادی، استفاده از آن‌ها به سرعت در سراسر جهان گسترش یافت و زمینه برای تجارت جهانی سریع و ارزان فراهم شد.

تفاوت کانتینر و کانکس چیست ؟

اشتباه رایج کاربران این است که کانتینر و کانکس را یکسان می‌دانند. در حالی که هر دو سازه‌های پیش‌ساخته هستند، تفاوت‌های بنیادینی بین آن‌ها وجود دارد:

ویژگی	کانتینر (Container)	کانکس (Conex)
کاربرد اصلی	حمل‌ونقل بین‌المللی کالا و لجستیک	استفاده ثابت به‌عنوان دفتر، کیوسک، کارگاه یا خانه موقت
استاندارد ساخت	استاندارد جهانی ISO 668 (کاملاً یکپارچه و قابل انباشت)	استاندارد داخلی و محلی یا بدون استاندارد خاص
متریال بدنه	فولاد مستحکم COR-TEN (ضد خوردگی و مقاوم در برابر تنش)	ورق‌های فلزی سبک، ساندویچ پانل یا شاسی آهنی سبک‌تر
مقاومت و دوام	بسیار بالا (در برابر آب‌وهوای سخت، ضربه و فشار چند طبقه)	کمتر از کانتینر، طراحی‌شده برای جابه‌جایی کمتر

به بیان ساده، کانتینر یک ابزار استاندارد جهانی برای حمل بار است که به دلیل دوام بالا قابلیت تغییر کاربری دارد؛ اما کانکس سازه‌ای از ابتدا برای اسکان یا کار موقت طراحی شده است.

مزایا و معایب کانتینر

استفاده از کانتینر، مزایای متعددی دارد که پیش‌تر به برخی از آن‌ها اشاره شد. با این حال، کانتینرها معایب خاص خود را نیز دارند که نمی‌توان از آن‌ها چشم‌پوشی کرد. در ادامه، برخی از مزایا و معایب کانتینرها را مرور می‌کنیم.

مزایا

• کاهش هزینه‌های حمل‌ونقل با استانداردسازی.
• سرعت بالا در بارگیری و تخلیه.
• امنیت و حفاظت از کالاها.
• امکان بازیافت و تغییر کاربری (مانند خانه یا کافه).
• دوام در برابر شرایط جوی سخت.

معایب

• محدودیت در ابعاد و وزن بار.
• نیاز به تجهیزات سنگین (جرثقیل یا لیفتراک) برای جابجایی.
• هزینه‌های اولیه برای زیرساخت‌های بندری.

مراحل ساخت کانتینر

ساخت کانتینر فرآیندی دقیق است که کیفیت آن به مواد اولیه بستگی دارد:

• برش ورق: ورق‌های فولادی گالوانیزه (COR-TEN) در ابعاد استاندارد برش داده می‌شوند.
• فرم‌دهی کرکره‌ای: ورق‌ها تحت فشار دستگاه پرس به شکل کرکره‌ای درمی‌آیند تا مقاومت افزایش یابد.
• ساخت اسکلت: تیرهای فولادی جوشکاری شده، چارچوب اصلی را تشکیل می‌دهند.
• نصب دیواره‌ها: ورق‌های گالوانیزه به اسکلت جوش داده و با پوشش ضدزنگ رنگ‌آمیزی می‌شوند.
• تست نهایی: بررسی نفوذناپذیری آب، استحکام، و استانداردهای ISO.

ملاحظات اقتصادی: عوامل تأثیرگذار بر هزینه کانتینر

آگاهی از عوامل تأثیرگذار بر هزینه یک کانتینر، خواه برای حمل‌ونقل باشد یا تغییر کاربری (مانند ساخت خانه‌های کانتینری)، برای هر خریدار یا اجاره‌کننده‌ای ضروری است. با اینکه این مقاله یک راهنمای کامل برای خرید نیست، اما مهم‌ترین فاکتورهای تعیین‌کننده قیمت کانتینر را به صورت خلاصه مرور می‌کنیم.

عوامل اصلی مؤثر بر قیمت و هزینه نهایی کانتینر

• نوع و ابعاد: کانتینرهای تخصصی (مانند یخچالی یا ایزوتانک) و همچنین کانتینرهای با ارتفاع بلند (های‌کیوب) به دلیل ساختار پیچیده‌تر، معمولاً قیمت بالاتری نسبت به کانتینر خشک استاندارد دارند.
• وضعیت (نو یا کارکرده): کانتینرهای کاملاً نو (One-Trip) بالاترین قیمت را دارند. کانتینرهای کارکرده بر اساس میزان سلامت، درجه‌بندی کیفی و قابلیت بارگیری (Cargo Worthy بودن) قیمت‌گذاری می‌شوند.
• هزینه‌های لجستیک داخلی: قیمت نهایی شامل هزینه حمل کانتینر از بندر یا دپو (محل نگهداری) تا محل مشتری نیز می‌شود که بسته به مسافت، متغیر است.

برای دریافت اطلاعات کامل در مورد قیمت‌گذاری به‌روز انواع کانتینر، شرایط خرید، اجاره، و مشاوره تخصصی در انتخاب بهترین گزینه برای نیازهای تجاری یا پروژه‌های معماری، لطفاً به صفحه اختصاصی خرید کانتینر مراجعه کنید.

ویدیئو مقاله:آشنایی با انواع کانتینرها و کاربردهای آن‌ها